Piaski
obecnie Za Cukrownią
Obszar i granice: od wschodu rzeka Czerniejówka; od południa tory PKP; od zachodu ul. Nadbystrzycka - rzeka Bystrzyca; od północy rzeka Bystrzyca. Piaski mają powierzchnię 2,4 km². Znajdują się na północnym skraju Wyniosłości Giełczewskiej, zajmują głównie podmokłe dno doliny Bystrzycy oraz niewielką część teras akumulacyjnych wznoszących się niewiele ponad dno doliny. Historyczne centrum położone było w widłach Bystrzycy i Czerniejówki na płaskiej równinie (okolice ul. 1 Maja)
Piaski, dawna wieś, potem jurydyka powstała w XVIII wieku na gruntach wsi Bronowice, w okolicach dzisiejszego dworca kolejowego. Zwana pierwotnie Piasek, a dopiero później Piaski. Najstarsze wzmianki o nazwie miejscowości pochodzą z 1751 roku. W 1774 roku w Piaskach istniało 28 posesji, z czego 18 było w rękach Żydów. Posiadali oni tam 5 browarów. Miasteczko, będące zarazem siedzibą licznej społeczności żydowskiej, było też od 1755 roku aż do połowy XIX wieku nazywane Kazimierzem. Nazwa ta została Piaskom nadana na cześć króla Kazimierza Wielkiego, szczególnie życzliwie usposobionego dla Żydów.
Ze względu na nadrzeczne położenie i dogodne ukształtowanie terenu obszar ten stał się miejscem lokalizacji wielu zakładów przemysłowych oraz robotniczych dzielnic mieszkaniowych. Również położenie przy trakcie bychawskim, sprawiło, że Piaski szybko się rozwijały, dzięki czemu zyskały rangę miasteczka. Posiadały charakterystyczny dla większych osad czworoboczny rynek (obecnie Plac Bychawski).
Nazwa Piaski była często spotykana w Polsce i pochodzi od piaszczystej gleby. Dzielnica posiadała własną ulicę – Foksal (obecnie 1 Maja), własny targ, własną elitę i margines, wytworzyła też lokalną obyczajowość.
Na terenie dzielnicy zbudowano w 1864 roku bożnicę na miejscu dawnej drewnianej z XVIII wieku, zniszczoną później podczas II wojny światowej. W latach powojennych w części budynku funkcjonowała filia Spółdzielni Metalowców „Współpraca”, powołana 13 listopada 1944 roku, następnie budynek rozebrano i zbudowano w tym miejscu kościół polskokatolicki pw. Wniebowzięcia NMP. Parafia tego wyznania powstała w 1933 roku, położona jest w dekanacie lubelsko-chełmskim diecezji warszawskiej. Od 1985 roku przyznaje odznaczenie „Serce dla Serc”.
Na terenie dzielnicy istniała garbarnia Henryka Purwina, którą w 1874 roku odkupili i rozbudowali bracia Emilian i Władysław Domańscy. Siedzibą Zarządu zakładu i domem mieszkalnym, był eklektyczny pałacyk, zbudowany w 1897 roku, znajdujący się obecnie przed powstałym później tunelem. Po II wojnie światowej, garbarnia przeszła na Skarb Państwa. Na jej bazie utworzono Lubelskie Zakłady Przemysłu Skórzanego.
W latach 1875-1877 wzniesiono dworzec kolejowy tzw. Kolei Nadwiślańskiej, zaś w 1895 roku Cukrownię „Lublin”, której zabudowania powstały z inicjatywy Lubelskiego Towarzystwa Udziałowego. Jej akcjonariuszami byli: Juliusz Vetter, Franciszek Świeżawski i Władysław Graff. Wybudowano rafinerię, domy dla pracowników i budynek Zarządu. Zakład posiadał także połączenie linii wąskotorowej z Koleją Nadwiślańską. Dalszej rozbudowy cukrowni dokonano w latach 1905, 1914 i 1941. Był to jeden z najnowocześniejszych zakładów w Polsce, a nawet Europie, który został zlikwidowany w 2008 roku.
W latach 1936-1937 został wzniesiony kościół pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus, według projektu architekta Jerzego Siennickiego. Powstał też tunel, zbudowany w latach 1936-1929 pod torami kolejowymi.
W 1950 roku założono Park Ludowy, według projektu inż. ogrodnictwa J. Maciejewskiego, Kordusa i J. Niemca.
W 1916 roku Piaski zostały włączone w granice miasta. Upowszechniła się wtedy nowa nazwa dzielnicy Za Cukrownią.
źródła:
Lublin. Przewodnik, Lublin 2014
Lublin. Przewodnik, Lublin, Lublin 2012
Irena Kowalczyk, Zwiedzamy Lublin przewodnik, Lublin 2011
Lublin. Historia dzielnic. W 700 rocznicę lokacji miasta, praca zbiorowa, Lublin 2017
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880-1890
