Dwór z Żyrzyna w Muzeum Wsi Lubelskiej

Aleja Warszawska 96 

           zobacz prezentację ...

           Interesujący nas dwór pochodzi z miejscowości Żyrzyn położonej w północno-zachodniej części województwa lubelskiego. W 1978 roku został on przeniesiony do Muzeum Wsi Lubelskiej.

           Historia Żyrzyna sięga odległych czasów. Najstarsze pisemne wzmianki znajdujemy w kronikach Jana Długosza. Opisywany jest jako wieś szlachecka, należąca do parafii Końskowola, której właścicielem był dziedzic Stanisław z domu Jarzyna. W XVI wieku dobra należały do Żyrzyńskich, następnie do Męcińskich herbu Poraj, a w XVIII wieku do jezuitów. Po kasacie zakonu w 1773 roku majątek przejęła Komisja Edukacji Narodowej i wydzierżawiła go w 1781 roku Stanisławowi Kostce Krajewskiemu. Od 1786 roku aż do lat 30. XIX wieku majątek należał do rodziny Rudnickich. Źle zarządzany i rozdrabniany, nie przynosił dochodów; popadł w zadłużenie i ostatecznie w 1833 roku został publicznie zlicytowany. Wówczas dobra żyrzyńskie nabyła rodzina Adama Wessla. Jego spadkobiercy władali Żyrzynem aż do roku 1944, kiedy majątek został znacjonalizowany na mocy dekretu o reformie rolnej.

           Dwór został zbudowany około połowy XVIII wieku. Ze względu na bryłę jest to obiekt późnobarokowy, ale w układzie wnętrz posiadający elementy klasycystyczne. Około połowy XIX wieku przestał pełnić funkcje mieszkania rodziny ziemiańskiej. Obecnie jest placówką muzealno-edukacyjną, w której umieszczono wiele cennych pamiątek, poświęconych średniozamożnemu ziemiaństwu na Lubelszczyźnie.

           Położony jest malowniczo nad doliną Czechówki, w centrum ekspozycji Muzeum Wsi Lubelskiej. Stanowi centralny obiekt sektora dworskiego, który tworzą: założenie ogrodowo-parkowe z ogrodem ozdobnym, parkiem krajobrazowym, gazonem z aleją dojazdową wysadzaną lipami. Jest obiektem drewnianym konstrukcji węgłowej, parterowym, z wysokim, łamanym dachem krytym gontem, od wewnątrz i z zewnątrz tynkowanym. Trzy elewacje spośród czterech posiadają ganki kolumnowe. Z dwunastu pomieszczeń znajdujących się wewnątrz wyróżnić należy cztery apartamenty złożone z izby i alkierza, dostępne z trzech sieni usytuowanych na osiach budynku.

           W historii polskiej architektury posiadłość żyrzyńska stanowi obiekt unikalny, zarówno pod względem oryginalnego układu przestrzennego, odmiennego od współczesnych jej siedzib ziemiańskich, jak i przez wzgląd na walory artystyczne.