Pałacyk Piotrowskiego
ul. Lipowa 5
Przy zachodniej pierzei ul. Lipowej znajduje się dobrze zachowana eklektyczna kamienica z początku XX wieku, zwana z racji swej bogatej szaty architektonicznej pałacykiem. Jej nazwa pochodzi od pierwszego właściciela, Tadeusza Piotrowskiego, który w 1904 zakupił działkę na skraju miasta przy dawnej ulicy Cmentarnej od znanego lubelskiego kamieniarza Adolfa Timme. Niebawem Piotrowski, inżynier budowy kolei i absolwent Politechniki Petersburskiej, wzbogaciwszy się podczas budowy kolei transsyberyjskiej, wystawił w tym miejscu dużą kamienicę mieszkalną według własnego projektu. Już w 1905 żona właściciela, pedagog Marianna z Rajdeckich Piotrowska (w opracowaniach figuruje również Marianna z Rajewskich) założyła wraz z siostrami w pałacyku prywatną szkołę z wykładowym językiem polskim, w piwnicy zaś urządzono znaną w Lublinie wytwórnię miodów pitnych prowadzoną przez Związek Pszczelarzy. Po śmierci Piotrowskiego, od 1936 tradycje wychowawcze i edukacyjne kontynuowała szkoła podstawowa im. Jana Kochanowskiego (zlikwidowana po wojnie) i przedszkole, które funkcjonowało aż do 1990 roku.
Pałacyk przetrwał II wojnę światową bez większego uszczerbku, zachowując większość wyposażenia i dekoracji architektonicznych. Prawdopodobnie zaraz po jej wybuchu, przez kilka tygodni ukrywano w nim Bitwę pod Grunwaldem Jana Matejki. Po wojnie nieruchomość została w rękach spadkobierców Piotrowskiego: Marianny Piotrowskiej, Hanny z Piotrowskich Kruszyńskiej i Marii Rajdeckiej, użytkowana przez placówki edukacyjne oraz Komendę Chorągwi Związku Harcerstwa Polskiego. Obecnie swoją siedzibę ma tu oddział PZU Życie.
Dzięki temu, że pałacyk od początku istnienia znajdował się w rękach jednej rodziny, prawie przez cały XX wiek nie zmienił swej funkcji użytkowej i nie został przebudowany, udało się zachować jego wygląd i wyposażenie wnętrz. Został wzniesiony we frontowej części działki na planie prostokąta. Na tyłach znajdowały się stajnia, wozownia oraz klasycystyczny ogród z dwiema fontannami, grotą i drzewkami owocowymi.
Jest dwukondygnacyjnym, siedmioosiowym budynkiem z dwoma ryzalitami zakończonymi trójkątnymi szczytami na skrajnych osiach. Na parterze otwory okienne i wejściowy – umieszczony w północnym ryzalicie, są zakończone półkoliście, na piętrze, oprócz okien w ryzalitach – prostokątnie. Ściany parteru posiadają boniowanie, na piętrze zaś – boniowane pseudopilastry. Dodatkowo, na osi głównej na wysokości piętra znajduje się balkon z koszową kutą balustradą dekorowaną stylizowaną wicią roślinną. Elewacja frontowa posiada również kamienne dekoracje roślinne w podokiennikach i nadokiennikach oraz gzyms płycinowy i kostkowy w zwieńczeniu. W zwornikach dwóch półkolistych okien na piętrze umieszczono kamienne kobiece maski. Elewacja ogrodowa nie posiada dekoracji poza gzymsem kordonowym i balkonem z kutą balustradą ozdobioną secesyjnymi motywami meandra i rozet.
Na uwagę zasługują dekorację wnętrza pałacyku. Po wejściu do głównej klatki schodowej widoczny jest malowany plafon z przedstawieniem anioła siedzącego na chmurze i grającego na bębnie. Wzdłuż drewnianych schodów z tralkową balustradą znajdują się malowidła iluzjonistyczne ukazujące nisze ścienne oraz balustrady z widokiem na zamglony krajobraz.
W pomieszczeniach parteru zachowały się oryginalne dwukolorowe parkiety z dębu i brzozy. Na piętrze ściany i sufity zaakcentowane zostały stiukowymi fasetami i rozetami. W głównym salonie na piętrze umieszczono stiukowe secesyjne motywy głów kobiecych w otoczeniu kopru, liści mlecza oraz ostów, w bocznych pokojach – fasety z motywami polnych kwiatów, a w pokoju z balkonem od strony ogrodu – fasety ze stokrotkami.
Uwagę zwraca również stolarka drzwiowa z dekoracją w płycinach i różnokolorowymi szybkami w nadświetlach. W pałacyku zachowały się dwa oryginalne piece: neogotycki piec z zielonymi kaflami i ażurowymi drzwiczkami z postacią kobiecą i rycerzem oraz secesyjny piec z jasnozielonych kafli z motywem drzewka rajskiego na środkowym kaflu.
Warto również wspomnieć o odkryciu w piwnicach reliktów XVII-wiecznych wałów obronnych miasta prowadzących wzdłuż ul. Lipowej ku Bystrzycy.
Opracowała Aleksandra Szymula
Bibliografia:
H. Wyszkowska, Pałace w Lublinie (cz. 1), „Zoom. Lubelski Informator Kulturalny” 2009, nr 5