Kościół polskokatolicki (narodowy) pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
ul. Kunickiego 9
W zachodniej pierzei ul. Kunickiego przed wiaduktem kolejowym, wśród ciasnej zabudowy dwupiętrowych kamienic znajduje się niewielki, murowany z czerwonej cegły kościół. Spośród pozostałych budynków wyróżnia się jedynie niewielką dzwonnicą, z jednym dzwonem w południowo–wschodnim narożniku, umieszczoną na białym murowanym filarze i zwieńczoną krzyżem. Jest to świątynia polskokatolicka, wybudowana na miejscu dawnej murowanej (a wcześniej drewnianej XVIII-wiecznej) bożnicy żydowskiej wzniesionej w 1864 roku, a zniszczonej w czasie II wojny światowej.
Kościół polskokatolicki wywodzi się z Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego, który powstał w Stanach Zjednoczonych pod koniec XIX wieku. Duża liczba polskich emigrantów zaczęła tam zakładać parafie z kaplicami, w których odprawiano msze w ojczystym języku. Proboszcz Franciszek Hodur z jednej z takich parafii w Scranton w 1898 roku zwrócił się do papieża Leona XIII o powołanie jednego polskiego biskupa w episkopacie USA, co dałoby większą samodzielność tym parafiom i umożliwiłoby prawną regulację spraw majątkowych i organizacyjnych. Na wieść o tym, jeden z biskupów diecezjalnych obłożył proboszcza klątwą, którą zdjęto dopiero w 1992 roku. Aby wyrazić swoje niezadowolenie z tej decyzji, polscy parafianie i duchowni postanowili zerwać więzi ze stolicą apostolską i założyli Narodowy Kościół Katolicki w USA, który wkrótce pojawił się również w Kanadzie, a potem wraz z powracającymi z emigracji na terenie Polski.
Lubelska parafia narodowa istniała już w 1937 roku, ale do 1952 roku nabożeństwa odbywały się w wynajmowanych lokalach, a potem kaplicach. W latach 50. należało do niej ok. 450–500 wiernych. Swój kościół wybudowali oni dopiero w latach 1987–1991 z inicjatywy ks. Bogusława Wołyńskiego, przy wsparciu finansowym wspólnot z zagranicy i Instytutu Ekumenicznego KUL. Niewielka budowla został wzniesiona według projektu architekta Jana Wojciecha Skowrońskiego z Lublina, przy współpracy inż. Jerzego Roguskiego, autora projektu konstrukcji, pod nadzorem inż. Henryka Zakrzewskiego z Lublina. Na planie prostokąta założono jednonawowy obiekt kryty dwuspadowym dachem z bardzo krótkim prezbiterium od zachodu i ściętymi narożnikami. Północna ściana świątyni sąsiaduje z kamienicą mieszkalną, zaś jej południową elewację zaakcentowano dwoma ryzalitami o nieregularnym przekroju. Podobnie ukształtowano fasadę, część środkową z wysuniętym poza koronę murów trójkątnym zwieńczeniem i głównym wejściem cofając względem linii zabudowy. Do wnętrza prowadzi po schodkach prostokątny otwór wejściowy nakryty prostym daszkiem, ponad którym znajduje się rozeta flankowana z obu stron trapezowymi oknami. Analogiczne otwory okienne zastosowano również w południowej ścianie. Poza wspomnianą już tynkowaną i malowaną na biało dzwonnicą, odcinkami gzymsów oraz drewnianym krzyżem na zewnętrznej ścianie prezbiterium elewacje nie posiadają żadnych detali architektonicznych. W wystroju wnętrza również nie zastosowano szczególnych dekoracji. Na uwagę zasługują sześciogłosowe organy numerowane liczbą 778 z 1934 roku pochodzące ze szczecińskiej firmy Gruneberg, odrestaurowane i na nowo poświęcone w 2007 roku z okazji 70–lecia lubelskiej parafii.
Chociaż parafia polskokatolicka w Lublinie jest dość niewielka i obecnie (2015 rok) liczy około 250 wiernych, posiada duże zasługi w służbie potrzebujących. Od 1985 roku kościół ten przyznaje własne odznaczenia Serce dla Serc, zainicjowane przez pierwszego proboszcza ks. Wołyńskiego, wręczane między innymi za ratowanie życia, prace społeczną na rzecz dzieci, szerzenie ekumenizmu i polskości oraz kultury i sztuki. Dotychczas zostało uhonorowanych około 350 osób i organizacji, między innymi Marek Kotański, Jan Karski, Irena Szewińska, Jerzy Kulej, Steven Spielberg, król Hiszpanii Juan Carlos i Jose Carreras.
Bibliografia:
Gontarski A., Piękny dar na 70 – lecie parafii w Lublinie, „Rodzina” Warszawa 2007, nr 10
Wyszkowska H., Kościoły różnych wyznań w Lublinie (cz. 1), „Zoom. Lubelski Informator Kulturalny” Lublin 2009, nr 2
