Dzisiejsza data:

Kościół pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego i zespół pomisjonarski (obecnie Metropolitalne Seminarium Duchowne)

dekanat lubelski-śródmiejski

ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego 6

           Na początku XVIII wieku do Lublina sprowadzono Misjonarzy św. Wincentego a Paulo. Głównym celem tego zgromadzenia było zakładanie seminariów oraz kształcenie przyszłego duchowieństwa i misjonarzy. Dzięki fundacji pierwszej polskiej poetki Anny Zbąskiej zakupiono dawny pałac Suchorabskich na Żmigrodzie wraz z budynkami gospodarczymi i ogrodem, gdzie w 1700 osiedlili się zakonnicy. Wcześniej zabudowania te były również ośrodkiem ariańskim z domem, ogrodem, cmentarzem i kaplicą.

            W latach 1701-1714 trwały prace nad budową seminarium, erygowanego 8 października 1714 roku. Budowa była możliwa dzięki licznym fundacjom lubelskiej szlachty i mieszczan oraz dotacjom biskupów krakowskich i poznańskich. Kościół został wystawiony w latach 1719-1736. Autorem projektu był prawdopodobnie Giovanni Spazzio, nadworny architekt Elżbiety Szaniawskiej, której artystów często zatrudniał Jan Tarło, jeden z głównych fundatorów kościoła. W niektórych źródłach podaje się jako autora projektu ks. Mikołaja Augustynowicza, który najprawdopodobniej był prowizorem, czyli zarządcą budowy z ramienia zakonu misjonarzy. Świątynia została konsekrowana w 1739 przez biskupa krakowskiego Michała Kunickiego. W 1788 do seminarium misjonarzy przyłączono Lubelskie Seminarium, mieszczące się do tej pory przy kolegiacie św. Michała Archanioła. Po ustanowieniu diecezji lubelskiej w 1808 zmieniono ich nazwę na Seminarium Diecezjalne Lubelskie. Na mocy dekretu carskiego z 1864 dokonano kasaty klasztoru misjonarzy. Około 1890 na tyłach prezbiterium wybudowano neogotycką kaplicę na potrzeby kleryków, dla których brakło wówczas miejsca w kościele. Ostatnim wybudowanym obiektem na terenie seminarium jest tzw. Nowy Gmach, wzniesiony w latach 1907-1908 według projektu Władysława Siennickiego w stylu klasycystycznym. Podczas I wojny światowej obiekty te zajmowały władze rosyjskie i austriackie, a przez krótki czas, w 1918, mieścił się tu nowopowstały Katolicki Uniwersytet Lubelski, oczekując na adaptację obiektu przy Alejach Racławickich. W czasie nalotu bombowego na Lublin 9 września 1939 kompleks misjonarski został dość znacznie uszkodzony, a jego odbudowę przeprowadzono w latach 1947-1951.

            Kościół i klasztor położone są przy trakcie zamojskim, wytrasowanym już po ich wzniesieniu, w latach 20. XIX wieku. Kościół jest orientowany, założony na planie krzyża greckiego wpisanego w kwadrat, do którego dobudowano kwadratowe prezbiterium od wschodu i przęsło z kruchtą i chórem muzycznym od zachodu. Na połączeniu nawy i transeptu umieszczono kopułę z latarnią, a pomiędzy ramionami krzyża – niewielkie aneksy. Na elewacjach zastosowano wielki porządek w postaci toskańskich pilastrów. Na fasadzie pilastry zostały ujęte w dwie pary, pomiędzy którymi znajduje się wejście w barokowym portalu oraz wysokie okno zamknięte odcinkiem łuku. Zwieńczenie stanowi szczyt z oknem i faliście zakończonym naczółkiem, ujęty w dwie płaskie woluty. Dość charakterystycznym elementem w architekturze kościoła pomisjonarskiego jest zastosowanie wklęsłych narożników, zarówno zewnątrz, jak i wewnątrz. We wnętrzu kościoła najbardziej dekoracyjnym elementem architektonicznym jest kopuła, której sklepienie podzielono czterema parami gurtów, a w polach pomiędzy nimi umieszczono owalne płyciny w bogato stylizowanych obramieniach. Latarnia zaakcentowana jest parami niewielkich pilastrów doryckich. Podobnie jak na elewacjach, wewnątrz kościoła zastosowano pilastry w porządku toskańskim, podtrzymujące wydatny gierowany gzyms.

            Wyposażenie świątyni pochodzi z XVIII wieku. Na uwagę zasługują ołtarz główny oraz dwa ołtarze w ramionach transeptu, pochodzące z warsztatu Jana Eliasza Hoffmanna z Puław, nadwornego rzeźbiarza Sieniawskich i Lubomirskich, który często pracował dla fundatora kościoła, Jana Tarły, z lat 30. XVIII wieku. W ołtarzach umieszczono obrazy Szymona Czechowicza: Przemienienie Pańskie z postacią Chrystusa w otoczeniu Mojżesza i Eliasza oraz Piotrem, Jakubem i Janem poniżej (w ołtarzu głównym), wizerunek św. Barbary z atrybutami (w północnym ramieniu transeptu), Matkę Bożą Niepokalanie Poczętą z Dzieciątkiem Jezus zabijającym drzewcem krzyża węża oplatającego kulę ziemską pod stopami Maryi (w południowym ramieniu transeptu). W świątyni znajduje się również portret Jana Tarły namalowany przez Czechowicza. Do wyposażenia kościoła należą jeszcze ambona i ołtarz naprzeciwko niej, prawdopodobnie z lat 60. XVIII wieku.

            Neogotycka kaplica dobudowana na tyłach prezbiterium pod koniec XIX wieku jest jednonawową, trójprzęsłową budowlą zamkniętą trójbocznie, z wejściem z zakrystii kościoła. Dekorację architektoniczną stanowią smukłe kolumny ujęte w wiązki oraz żebra sklepienne. Na uwagę zasługuje też ikonostas autorstwa Jerzego Nowosielskiego z lat 80. i 90. XX wieku utrzymany w stylu greckokatolickim. Elewacja jest oszkarpowana i zaakcentowana ostrołukowym fryzem arkadkowym. Od 1990 korzystają z niej klerycy obrządku bizantyńsko – ruskiego, studiujący w Lublinie.

            Do zespołu pomisjonarskiego należy dawny pałac Suchorabskich, obecnie stanowiący północne skrzydło kompleksu seminarium. W 1616 wojewoda lubelski Bernard Suchorabski nabył częściowo murowaną kamienicę na wzgórzu na Żmigrodzie i do około 1625 przeprowadził jej remont. W późniejszych latach budynek ten przechodził na własność Bogusława Radziwiłła, Daniela Żytkiewicza oraz benedyktynek sandomierskich, które zakupiły go w 1688 roku. W 1701 kamienicę nabył Bogusław Tarło z ramienia ojców misjonarzy. Z racji tego, że budynek był dość okazały, nazywano go pałacem. Pierwotnie (przed dobudową pozostałych części) składał się z dwóch prostopadłych do siebie skrzydeł. Ponieważ wzniesiono go na znacznym obniżeniu terenu, południowa, frontowa elewacja jest dwukondygnacyjna, a północna – trójkondygnacyjna. Budynek został włączony w kompleks seminaryjny i został zmodernizowany, ale zachowała się charakterystyczna dekoracja na elewacjach, stanowiąca do dziś wizytówkę tego pałacu. Na ścianach znajduje płaskorzeźbiony fryz złożony z medalionów ujętych w ramy ze stylizowanej wici roślinnej. W zachowanych medalionach znajduje się dwanaście portretów królów i książąt Polski i jedenaście symboli alegorycznych odnoszących się do tych postaci. Całość jest opowieścią o wczesnohistorycznych dziejach Polski. Przedstawiono tu podobizny między innymi Kraka, Wandy, Lecha, Piasta, Leszka, Popiela, Mieszka I, Bolesława Chrobrego, Kazimierza Odnowiciela i Bolesława Śmiałego. Autor prawdopodobnie wzorował się na wizerunkach zamieszczonych w Kronice Polskiej Macieja Miechowity z 1521 roku.

Opracowała Aleksandra Szymula

Grafika losowa