Dzisiejsza data:

KOŚCIÓŁ ŚW. WOJCIECHA NA PODWALU

dekanat lubelski – śródmiejski

ul. Podwale 15

           W XVI wieku do Lublina przybyły z Krakowa dwa stowarzyszenia dobroczynne, założone z inicjatywy Piotra Skargi. Przy nowo powstałym kościele jezuitów osiedliło się Bractwo Miłosierdzia, sprowadzone przez Mikołaja Zebrzydowskiego. Dla drugiego, Bractwa św. Łazarza, ufundowano za sprawą starosty gostyńskiego Stanisława Gawraskiego szpital i drewniany kościółek, wzniesiony poza murami, u stóp staromiejskiego wzgórza, niedaleko Bramy Grodzkiej.

            Kościółek prawdopodobnie został spalony podczas trwającego na ziemiach polskich w latach 1606-1909 Rokoszu Zebrzydowskiego. W latach 1615-1630 wybudowano na tym miejscu murowany kościół  św. Wojciecha i szpital św. Łazarza, przy których działały dwa połączone ze sobą bractwa.

Kościół św. Wojciecha - wnętrze

Zabudowania tworzą zamknięty czworobok, z jednonawowym kościołem zakończonym półkolistą absydą w północno–zachodnim narożniku.

                   

Kościół św. Wojciecha od strony zachodniej i północnej

Na kolebkowym sklepieniu umieszczono dekoracyjną sieć sztukaterii, charakterystyczną dla wznoszonych w tym czasie kościołów na Lubelszczyźnie. Stosowanie tego motywu na przełomie XVI i XVII wieku znalazło swą nazwę w sztuce, mówi się bowiem o tzw. renesansie lubelskim. Sztukaterie w kościele św. Wojciecha są dość skromnym przykładem, dzielą bowiem sklepienie na prostokątne pola, wparte na ścianach kapitelami ozdobionymi wolutami i dość płaską dekoracją roślinną.

                   

kapitele wewnętrzne

W sklepieniu nad ołtarzem głównym umieszczono malowany plafon z monogramem IHS.

Sztukateria sklepienia z plafonem

            Od 1721 bractwo straciło swoją niezależność i zostało podporządkowane zarządcom kościoła farnego. W 1730 biskup krakowski Jan Lipski osiedlił przy kościele i szpitalu siostry Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo, tzw. szarytki, sprowadzone z Francji.  Dwadzieścia lat później siostry przeprowadziły remont, który zatarł większość renesansowych dekoracji. Z pierwotnego wystroju zachowała się artykulacja elewacji prezbiterium w postaci pilastrów z płasko modelowanymi głowicami i gzymsu konsolkowego ponad nimi. 

Kapitel zewnętrzny prezbiterium

           Na początku XIX wieku budynki kościoła i szpitala były już za małe i nie spełniały wystarczających potrzeb zarówno zgromadzenia sióstr szarytek jak  i chorych, wymagały również gruntownej restauracji. Około 1835 zakon wraz ze szpitalem przeniesiono do klasztoru na ul. Staszica, opuszczonego wówczas przez siostry karmelitanki. Puste zabudowania na Podwalu sprzedano na licytacji właścicielowi wsi Dąbrowica, Stanisławowi Lingenau. Ten dobudował trzecią kondygnację w części klasztornej i szpitalnej oraz urządził tam mieszkania, a budynek kościoła zamienił na skład żelaza. Klasztor zamieszkiwali też przez pewien czas najbiedniejsi Żydzi, których nie stać było na wynajem mieszkań w położonej obok dzielnicy żydowskiej. W 1923 zabudowania przejęli Misjonarze Kresowi św. Franciszka, tzw. Bracia Kresowi. Wyremontowali zdewastowany kompleks, a w klasztorze urządzili szkołę rzemieślniczą. Chociaż prace trwały do 1930, to już w rok po osiedleniu się zakonu kościół został na nowo konsekrowany. Zabudowaniom udało się przywrócić dawny wygląd, lecz prawie całe wyposażenie uległo dewastacji. Za czasów Braci Kresowych przy klasztorze uruchomiono jeszcze szkołę muzyczno – organistowską im. Chopina.

Organy

Na rok przed wybuchem II wojny światowej kompleks przeszedł pod opiekę sióstr kanoniczek, które prowadziły tu bursę i internat. W czasie wojny zabudowania nie doznały większych zniszczeń, lecz na skutek wilgoci mury zaczęły się wykruszać i pękać. Pomimo tych niesprzyjających warunków klimatycznych i złego stanu technicznego, w 1954 do kościoła przeniesiono trzy późnorenesansowe ołtarze z kaplicy zamkowej. Są to jedne z najstarszych zachowanych przykładów snycerstwa na Lubelszczyźnie, pochodzące z lat 1596-1603.

Ołtarz główny

W ołtarzu głównym umieszczono scenę Koronacji Matki Bożej autorstwa Stanisława Janowieckiego z 1611, w otoczeniu scen różańca świętego, umieszczonych w medalionach.

                    

fragmenty ołtarza głównego

W ołtarzach bocznych zobaczyć można przedstawienie Pana Jezusa Ukrzyżowanego oraz św. Antoniego z 2. połowy XVII wieku.

                             

Ołtarze boczne

            Od 1962 kościół św. Wojciecha jest kościołem rektoralnym.

                        

W latach 70. i 80. budynek klasztoru był kilkukrotnie przystosowywany do potrzeb różnych instytucji tam lokowanych, między innymi domu rekolekcyjnego, przedszkola państwowego i muzeum diecezjalnego. W latach 1989-1994 przeprowadzono remont generalny kompleksu, w którym obecnie jest prowadzony Archidiecezjalny Dom Rekolekcyjny.

                                                                                Opracowanie Aleksandra Szymula

Grafika losowa