Pomnik Jana Kochanowskiego
ul. Narutowicza
Niedaleko pomnika grunwaldzkiego i kościoła Matki Bożej Zwycięskiej stoi dość okazały monument poświęcony Janowi Kochanowskiemu. Pomysł jego wystawienia wyszedł w 1929 od znanego lubelskiego lekarza i społecznika Kazimierza Jaczewskiego i został poparty przez członków Komitetu Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego oraz Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Idea ta powstała w związku ze zbliżającą się 400–setną rocznicą urodzin poety, który w Lublinie często bywał jako dworzanin wojewody Jana Firleja oraz sekretarz królewski Zygmunta Augusta i tutaj też nagle zmarł 22 sierpnia 1584 roku. Wkrótce ogłoszono konkurs na projekt pomnika pod przewodnictwem prof. Akademii Sztuk Pięknych Karola Stryjeńskiego i prof. Tadeusza Breyera, a na przewodniczącego Komitetu Budowy wybrano dr Zygmunta Kukulskiego. Zwycięzcą został asystent warszawskiej ASP i późniejszy jej rektor, rzeźbiarz Franciszek Strynkiewicz, który jako jedyny spośród biorących udział w konkursie przybył do Lublina aby obejrzeć lokalizację dla tego obiektu.
27 września 1931 dokonano uroczystego odsłonięcia pomnika pomiędzy gmachem Trybunału Koronnego, gdzie Kochanowski w czasie rozprawy zasłabł, a kamienicą Klonowica przy ul. Rynek 2, gdzie zmarł. Fundusze na budowę pochodziły ze składek społecznych, głównie od uczniów i nauczycieli, chociaż zgromadzenie potrzebnej kwoty w wysokości 15 000 zł było dość trudne ze względu na panujący wówczas kryzys i bezrobocie. Na kilka godzin przed uroczystością obok pomnika zawaliła się ziemia, odsłaniając podziemia trybunalskie znajdujące się kilka metrów pod powierzchnią. Sam monument udało się jednak ocalić. Został on wykonany w zakładzie kamieniarskim Jarosława Nowaka z jasnego śląskiego granitu w formie czworobocznego obelisku o wysokości 5,5 m, z reliefowym popiersiem poety i fragmentami tekstu z Odprawy posłów greckich. Obelisk ustawiony na dwustopniowym cokole składa się z dwóch mniejszych brył ustawionych jedna na drugiej. Dolna część większej bryły została wypełniona reliefem, zaś górna część i mniejsza bryła na szczycie otrzymała głębokie pionowe profilowanie przypominające żłobkowanie.
Popiersie Jana Kochanowskiego zostało ukazane z lewego profilu w otoczeniu daty narodzin: MDXXX, śmierci: MD= / LXXX= / =IV i daty powstania pomnika: MCM / : XXX. Obok popiersia umieszczono sygnaturę autora FS / STRYN / KIE 30 / WICZ a poniżej podpis JAN KOCHANOWSKI.
Na południowo–zachodniej ścianie umieszczono inskrypcję:
NA SWYM KAŻDY
PRZESTAWAJĄ DLA
ZYSKU SWEGO
NIE SZKÓDŹ ANI
UMNIEJSZAJ
DOBRA
KORONNEGO
MOŻNA RZECZ-
POSPOLITA I WAS
UBOGACI A GDZIE
SIĘ TA POWINIE TAM
SWE KAŻDY STRACI
Na południowo–wschodniej ścianie można przeczytać:
SŁUŻMY
POCZCIWEJ SŁAWIE
A JAKO KTO
MOŻE NIECH KU
POŻYTKU DOBRA
SPÓLNEGO
POMOŻE
A JEŚLI KOMU
DROGA OTWARTA
DO NIEBA
TYM CO SŁUŻĄ
OJCZYŹNIE
Ostatnia inskrypcja na północno–wschodniej ścianie zawiera taki fragment:
O MNIE MOSKWA
I BĘDĄ WIEDZIEĆ
TATAROWIE
I RÓŻNEGO
MIESZKAŃCY ŚWIATA
ANGLIKOWIE
MNIE NIEMIEC
I WALECZNY
HISZPAN MNIE
POZNAJĄ
KTÓRZY GŁĘBOKI
STRUMIEŃ
TYBROWY PIJAJĄ.
W czasie okupacji Niemcy planowali zniszczyć pomnik Kochanowskiego, do czego nie doszło dzięki szybkiej reakcji naczelnika Wydziału Budownictwa Zarządu Miasta Henryka Zamorowskiego. Wraz z kamieniarzem Janem Lisem rozebrali oni pomnik i ukryli w zapadlisku, które powstało przed uroczystością odsłonięcia w 1931 roku. Stamtąd wydobyto go w 1951 roku i ustawiono na nowym miejscu na skwerze przy ul. Narutowicza.
Bibliografia:
Denys M., Lublin między wojnami. Opowieść o życiu miasta 1918-1939, Łódź 2010
Ożóg K. S., Pomniki Lublina, Lublin 2014
Targoński M., Pomnik Jana Kochanowskiego, „Sztandar Ludu” 1974, nr 268, s. 4
Kamiński I., Jak budowano w Lublinie pomnik Jana Kochanowskiego, [w:] Życie artystyczne Lublina 1901 - 2001. Materiały z sesji pod redakcją Lechosława Lameńskiego, Stowarzyszenie Historyków Sztuki Oddział w Lublinie, Lublin 2001
