Pomnik Szwedzki
przy ul. Jaczewskiego
Po wschodniej stronie ul. Jaczewskiego, na terenie dawnego folwarku Lemszczyzna, znajduje się dość niepozorny pomnik stojący poniżej poziomu chodnika w otoczeniu drzew.
Pomimo, że nie posiada on szczególnych wartości artystycznych, jest jednym z najstarszych tego typu obiektów w Lublinie i chyba najbardziej zagadkowym. Według umieszczonej na nim tablicy jest to pamiątka po żołnierzach z oddziału wojewody wileńskiego Pawła Sapiehy poległych w potyczce Szwedami w 1656 roku. Kilku lubelskich badaczy podważa jednak tą teorię, ponieważ bitwa była klęską Szwedów, wobec czego pomnik powinien raczej upamiętniać zwycięstwo Polaków. Wersja autorki przewodnika z 1901 mówi, że obelisk został wystawiony przez Szwedów dla uczczenia w tym miejscu śmierci ich pułkownika. Trudność w ustaleniu wieku i pochodzenia pomnika polega na tym, że tablica została tam umieszczona o wiele później, po 1905, kiedy władze carskie chętniej skłaniały się ku inicjatywom mieszkańców. Jego nietypowy kształt również nasuwa wątpliwości co do datowania go na XVII wiek. Na cokole o podstawie trójkąta równoramiennego posadowiony jest trójboczny ostrosłup zakończony metalowym krzyżem.
W przedniej ścianie cokołu znajduje się wspomniana żeliwna tablica z inskrypcją:
POLEGŁYM / ŻOŁNIERZOM POLSKIM / W BITWIE ZE SZWEDAMI / POD DOWÓDZTWEM / P. SAPIECHY / WOJEWODY WILEŃSKIEGO / W R. 1656
Poniżej umieszczono napis: ODNOWIONY / R. 1910 / R. 1923 oraz motyw szabli, rapiera i palmowego liścia. Ściany ostrosłupa wypełniono niewielkimi prostokątnymi płycinami z zaokrąglonymi do środka narożnikami.
W latach 1910 i 1923 pomnik został odnowiony kosztem folwarku Lemszczyzna. Prace obejmowały otynkowanie i i otoczenie niskim murkiem z wejściem od strony ulicy.
Bibliografia:
Gawarecki H., O dawnym Lublinie, Lublin 1974
Ożóg K. S., Pomniki Lublina, Lublin 2014
Ronikierowa M. A., Ilustrowany przewodnik po Lublinie, Lublin 1901
