Pomnik Jana Kochanowskiego

ul. Narutowicza

           Niedaleko pomnika grunwaldzkiego i kościoła Matki Bożej Zwycięskiej stoi dość okazały monument poświęcony Janowi Kochanowskiemu. Pomysł jego wystawienia wyszedł w 1929 od znanego lubelskiego lekarza i społecznika Kazimierza Jaczewskiego i został poparty przez członków Komitetu Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego oraz Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Idea ta powstała w związku ze zbliżającą się 400–setną rocznicą urodzin poety, który w Lublinie często bywał jako dworzanin wojewody Jana Firleja oraz sekretarz królewski Zygmunta Augusta i tutaj też nagle zmarł 22 sierpnia 1584 roku. Wkrótce ogłoszono konkurs na projekt pomnika pod przewodnictwem prof. Akademii Sztuk Pięknych Karola Stryjeńskiego i prof. Tadeusza Breyera, a na przewodniczącego Komitetu Budowy wybrano dr Zygmunta Kukulskiego. Zwycięzcą został asystent warszawskiej ASP i późniejszy jej rektor, rzeźbiarz Franciszek Strynkiewicz, który jako jedyny spośród biorących udział  w konkursie przybył do Lublina aby obejrzeć lokalizację dla tego obiektu.

           27 września 1931 dokonano uroczystego odsłonięcia pomnika pomiędzy gmachem Trybunału Koronnego, gdzie Kochanowski w czasie rozprawy zasłabł, a kamienicą Klonowica przy ul. Rynek 2, gdzie zmarł. Fundusze na budowę pochodziły ze składek społecznych, głównie od uczniów i nauczycieli, chociaż zgromadzenie potrzebnej kwoty w wysokości 15 000 zł było dość trudne ze względu na panujący wówczas kryzys i bezrobocie. Na kilka godzin przed uroczystością obok pomnika zawaliła się ziemia, odsłaniając podziemia trybunalskie znajdujące się kilka metrów pod powierzchnią. Sam monument udało się jednak ocalić. Został on wykonany w zakładzie kamieniarskim Jarosława Nowaka z jasnego śląskiego granitu w formie czworobocznego obelisku o wysokości 5,5 m, z reliefowym popiersiem poety i fragmentami tekstu z Odprawy posłów greckich. Obelisk ustawiony na dwustopniowym cokole składa się z dwóch mniejszych brył ustawionych jedna na drugiej. Dolna część większej bryły została wypełniona reliefem, zaś górna część i mniejsza bryła na szczycie otrzymała głębokie pionowe profilowanie przypominające żłobkowanie.

         

           Popiersie Jana Kochanowskiego zostało ukazane z lewego profilu w otoczeniu daty narodzin: MDXXX, śmierci: MD= / LXXX= / =IV i daty powstania pomnika: MCM / : XXX. Obok popiersia umieszczono sygnaturę autora FS / STRYN / KIE 30 / WICZ a poniżej podpis JAN KOCHANOWSKI.

Na południowo–zachodniej ścianie umieszczono inskrypcję:

NA SWYM KAŻDY

PRZESTAWAJĄ DLA

ZYSKU SWEGO

NIE SZKÓDŹ ANI

UMNIEJSZAJ

DOBRA

KORONNEGO

MOŻNA RZECZ-

POSPOLITA I WAS

UBOGACI A GDZIE

SIĘ TA POWINIE TAM

SWE KAŻDY STRACI

 

Na południowo–wschodniej ścianie można przeczytać:

SŁUŻMY

POCZCIWEJ SŁAWIE

A JAKO KTO

MOŻE NIECH KU

POŻYTKU DOBRA

SPÓLNEGO

POMOŻE

A JEŚLI KOMU

DROGA OTWARTA

DO NIEBA

TYM CO SŁUŻĄ

OJCZYŹNIE

 

Ostatnia inskrypcja na północno–wschodniej ścianie zawiera taki fragment:

O MNIE MOSKWA

I BĘDĄ WIEDZIEĆ

TATAROWIE

I RÓŻNEGO

MIESZKAŃCY ŚWIATA

ANGLIKOWIE

MNIE NIEMIEC

I WALECZNY

HISZPAN MNIE

POZNAJĄ

KTÓRZY GŁĘBOKI

STRUMIEŃ

TYBROWY PIJAJĄ.

           W czasie okupacji Niemcy planowali zniszczyć pomnik Kochanowskiego, do czego nie doszło dzięki szybkiej reakcji naczelnika Wydziału Budownictwa Zarządu Miasta Henryka Zamorowskiego. Wraz z kamieniarzem Janem Lisem rozebrali oni pomnik i ukryli w zapadlisku, które powstało przed uroczystością odsłonięcia w 1931 roku. Stamtąd wydobyto go w 1951 roku i ustawiono na nowym miejscu na skwerze przy ul. Narutowicza.

Bibliografia:

Denys M., Lublin między wojnami. Opowieść o życiu miasta 1918-1939, Łódź 2010

Ożóg K. S., Pomniki Lublina, Lublin 2014

Targoński M., Pomnik Jana Kochanowskiego, „Sztandar Ludu” 1974, nr 268, s. 4

Kamiński I., Jak budowano w Lublinie pomnik Jana Kochanowskiego, [w:] Życie artystyczne Lublina 1901 - 2001. Materiały z sesji pod redakcją Lechosława Lameńskiego, Stowarzyszenie Historyków Sztuki Oddział w Lublinie, Lublin 2001